Από την Κατρίνα στην Σαμοθράκη: Ένας Ακόμα Κατακλυσμός.

Η Χώρα Σαμοθράκης 2 χρόνια πριν∙ Τρίτη 20 Οκτωβρίου 2015.

Δυο χρόνια πριν έφτανα στην Σαμοθράκη, για πρώτη φορά όχι σε διακοπές αλλά σε προετοιμασία της αίτησης της διδακτορικής μου έρευνας. Ίδιες μέρες με τις πλημμύρες αυτής της χρονιάς που εγώ, φιλόδοξη και με ανήσυχο πνεύμα, πατούσα το πόδι μου στο νησί∙ ίδιες μέρες μόλις δύο χρόνια πριν.

Δυο χρόνια μετά, σήμερα, όλα είναι τόσο διαφορετικά. Εικόνες αποδίδουν ένα τοπίο ξαφνικά αποξενωμένο, έναν άλλο χώρο. Οι ερωτήσεις δεν είναι πια πηγή προβληματισμού, αλλά αντ’ αυτού ξυπνούν εφιάλτες. Οι λέξεις δεν έχουν ροή∙ και η εμπειρία μοιάζει με μία κόλαση που σε λούπα πνίγει το μυαλό, ξανά και ξανά.

Περπατώντας ανάμεσα στα μπάζα και τη λάσπη αμέσως μετά τον κατακλυσμό, δε μπορούσα να σηκώσω τα χέρια μου, να κρατήσω την κάμερα σταθερά και να βγάλω φωτογραφίες. Ποιος θα ήθελε να θυμάται κάτι τέτοιο έτσι κι αλλιώς; Ποιος θα μπορούσε να αποθηκεύσει και να ξαναδεί αργότερα τέτοιες φωτογραφίες;

Τέσσερα χρόνια πριν, κάνοντας ένα από τα εξάμηνα των προπτυχιακών σπουδών μου στην Κοινωνική Ανθρωπολογία ως φοιτήτρια Erasmus στο Πανεπιστήμιο του Sussex στην Αγγλία, γράφτηκα σε ένα μάθημα που λεγόταν Αμερικανικές Πόλεις: Νέα Ορλεάνη στο Τμήμα Αμερικανικών Σπουδών. Κατά τη διάρκεια του εξαμήνου, ένα από τα θέματα που μας απασχόλησε περισσότερο ήταν ο τυφώνας Κατρίνα που το 2005 είχε χτυπήσει τη Νέα Ορλεάνη, και ευρύτερα τις πολιτείες Λουϊζιάνα και Μισσισσιππή, αφήνοντας πίσω χιλιάδες καταστροφές και – επίσης χιλιάδες! – νεκρούς. Έχω μία προσωπική ανάμνηση από εκείνη την περίοδο, όταν, ως δωδεκάχρονο παιδί, έβλεπα εικόνες ανθρώπων εγκλωβισμένων στις στέγες των σπιτιών τους ή, ακόμα, άλλων που κολυμπούσαν στα λασπωμένα νερά για να γλιτώσουν από τις πλημμυρισμένες περιοχές. Δύο εβδομάδες πριν, έχοντας μόλις ξεκινήσει έρευνα πεδίου στην Σαμοθράκη, έχοντας το σπίτι μου πλημμυρισμένο και μπαζωμένο από τον χείμαρρο το βράδυ της 25^ης Σεπτεμβρίου, έχοντας απεγκλωβιστεί και βρει καταφύγιο στο σπίτι των γειτόνων και φορώντας δανεικά ρούχα, ένιωσα αυτό που έως τότε μόνο φανταζόμουν πως θα έπρεπε να είχαν νιώσει οι άνθρωποι που έβλεπα 12 χρόνια πριν στην τηλεόραση.

Αυτή ήταν μία φυσική καταστροφή.       

Πρόσφατα το TVXS δημοσίευσε ένα άρθρο «αφιέρωμα» στις πόλεις ανά τον κόσμοπου μες στο 2017 έχουν ήδη πλημμυρίσει με νερό και λάσπη θίγοντας, για ακόμαμία φορά, το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, αποκαλώντας το 2017 «χρονιά τηςλάσπης». Απ’ ό,τι φαίνεται, 12 χρόνια μετά τον φονικό τυφώνα Κατρίνα, δεν έχουν αλλάξει και πολλά στην αντίληψή μας: ενδεικτικά, από την Κατρίνα κι έπειτα ηΝέα Ορλεάνη πλημμυρίζει πλέον με σταθερή συχνότητα.

Η Κατρίνα ήταν ένα πρωτοφανές φαινόμενο. Ο κατακλυσμός στην Σαμοθράκη ήταν επίσης πρωτοφανής: 330 χιλιοστά βροχής μέσα σε μισή μέρα. Ένα περιττό αίσθημα ειρωνείας με οδηγεί α σκεφτώ πως και στις δύο περιπτώσεις, την Κατρίνα και την Σαμοθράκη, η μέρα ήταν Δευτέρα. Ένα πιο ουσιαστικό βάρος βουλιάζει στην καρδιά μου, κάνοντας με να σκεφτώ πως εντέλει δε μάθαμε τίποτα από την καταστροφή που προκάλεσε η Κατρίνα. Πρόκειται για την κλιματική αλλαγή: στην Σαμοθράκη δεν είχε βρέξει καθόλου το καλοκαίρι, ενώ «κανονικά» ξεσπάνε μπουρίνια κάθε μήνα (1). Η γη ήταν ξερή και επίσης γυμνή: τα αγριοκάτσικα με την υπερπληθυσμιακή τους παρουσία έχουν ήδη καταναλώσει την ποσότητα χλωρίδας που είναι απαραίτητη για την συντήρηση του τοπικού οικοσυστήματος (2). Και ακόμα, το νερό δεν είχε δίοδο διαφυγής όταν πλέον ξεχύθηκε μέσα στην πυκνοκατοικημένη Χώρα (3). Αυτή η προβληματική εξίσωση αποτελείται ήδη από τρεις πολύ-καλά-γνωστούς παράγοντες (1+2+3), ενώ το αποτέλεσμα δεν είναι επίσης άγνωστο = φυσική καταστροφή∙ η οποία επαναλαμβάνεται τακτικά.

Έχει έρθει η ώρα να αναρωτηθούμε κάτι χειρότερο από το τι συμβαίνει μετά από μία φυσική καταστροφή∙ φαίνεται πως έχουμε ήδη εντρυφήσει αρκετά σε αυτό το ερώτημα… Πρέπει να αναρωτηθούμε, πόσες φυσικές καταστροφές μπορούμε να επιβιώσουμε; Οι άνθρωποι έχουν την τάση να συνδέονται με τη γη και τον τόπο τους. Η πλειοψηφία των πληγέντων του τυφώνα Κατρίνα εντέλει επέστρεψαν στη Νέα Ορλεάνη για να ξαναχτίσουν, σε κάποιες περιπτώσεις από το τίποτα, τα σπίτια, τα μαγαζιά και τις ζωές τους, έχοντας επίγνωση για τον κίνδυνο μίας ακόμα πλημμύρας, και μίας ακόμα, και μίας ακόμα… Λεπτά μόνο αφότου σταμάτησε η βροχή στην Σαμοθράκη το πρωί της Τρίτης 26 Σεπτεμβρίου 2017, οι κάτοικοι βγήκαν έξω και άρχισαν να καθαρίζουν τις ιδιοκτησίες τους, να μαζεύουν ό,τι μπορούσε να σωθεί, να βοηθούν τους γείτονες… Η αποκατάσταση έχει ξεκινήσει, αλλά ο κίνδυνος μίας ακόμα πλημμύρας ή μίας κατολίσθησης παραμένει.   

Η αποκατάσταση και οι εργασίες αναδόμησης πρέπει λοιπόν να έχουν τις σωστές βάσεις, να προσαρμοστούν στις τρέχουσες συνθήκες και στα πιθανά κλιματικά «ξεσπάσματα». Μόλις το 2005 ο τυφώνας Κατρίνα αποτελούσε απλώς ειδήσεις για εμάς στην Ελλάδα. Θυμάστε άραγε ότι – σε εκείνες τις μέρες οικονομικής ευμάρειας – είχε οργανωθεί και τηλεοπτικός μαραθώνιος για την συλλογή οικονομικής βοήθειας για όσους είχαν πληγεί από την Κατρίνα; Επιστρέφοντας στο σήμερα, αυτό που συνέβη στην Σαμοθράκη είναι ένας ακόμα κατακλυσμός. Περισσότεροι θα ακολουθήσουν. Σήμερα, δεδομένης της οικονομικής κατάστασης και της συχνότητας των φυσικών καταστροφών, οι έρανοι και οι δωρεές είναι πολύ πιο σπάνιοι και δεν μπορούν να αποτελούν την απάντηση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.

Οι φωτογραφίες προκειμένου να γίνει γνωστή η καταστροφή, οι χρηματικές ενισχύσεις, η άμεση ενεργοποίηση των μηχανισμών για αποκατάσταση, η αλληλοβοήθεια∙ όλα είναι υψίστης σημασίας. Ωστόσο, μετά το πρώτο σοκ, πρέπει να δούμε πέρα από το προσωπικό και το τοπικό. Ο επόμενος κατακλυσμός, κοντά ή μακριά μας, πρέπει να μας ανησυχήσει όλους. Γη και νερό είναι έτοιμα να μας αφανίσουν. Ποιος φέρει την ευθύνη;

 Ο τυφώνας Κατρίνα «προσγειώνεται» στη Νέα Ορλεάνη τη Δευτέρα 29 Αυγούστου 2005. Σκίτσο του Josh Neufeld. 

Πηγή: :http://www.smithmag.net/afterthedeluge/2007/01/01/prologue-1/12/